بررسی نقش ناتو در افغانستان فرصت ها و چالش ها

سازمان پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) محصول شرایط بین المللی بعد از جنگ جهانی دوم است، در واقع این سازمان در سال 1949 با هدف مهار و جلوگیری از توسعه طلبی های شوروی سابق به عنوان یک رژیم امنیت منطقه ای تاسیس شد با محور قرار دادن ماده 5 منشور، که در میان 14 ماده این پیمان، مهمترین آن محسوب می گردد، دکترین (همه بر علیه یکی) با اتخاذ رویکرد امنیتی به حیات خود در مقابل شوروی ادامه داد. که این رویکرد پس از فروپاشی شوروی با چالش جدی روبرو شده و شأن و منزلت ناتو حتی به عنوان سازمانی جهت مبارزه با بیماریهای مسری نیز تعدیل گردید. حملات تروریستی یازده سپتامبر بحران وجودی دیگری را در ناتو ایجاد کرد بطوریکه این حملات محیط بین المللی جدیدی را در سرتاسر جهان به وجود آورد. ناتو برای اولین بار به ماده 5 اساسنامه خود توسل جست و به آمریکا پیشنهاد کرد تا برای جنگ بر علیه تروریسم با آن کشور همکاری نماید. در واقع ناتو هم اکنون به عنوان بازوی نظامی آمریکا و تنها قدرت مدعی باز مانده از دوران جنگ سرد عمل می کند و می خواهد حوزه نفوذ خود را در مناطق استراتژیک و حساس جهانی گسترش دهد. در حال حاضر آنچه به بهانه-ای بر این گسترش، تبدیل شده رادیکالیسم اسلامی است که غرب به ویژه آمریکا آن را معادل تروریسم در نظر گرفته و به همین دلیل تروریسم به عنوان ماموریت اصلی ناتو در نظر گرفته شده است. یکی از این مناطق مورد بحث افغانستان است. افغانستان اولین کشور آسیایی است که ناتو در شرایط نوین جهانی در آن حضور می یابد. چنانچه به نظر می رسد که بحث اتحادیه اروپایی در سه قالب، کشورهای اروپایی به صورت انفرادی، به حالت اتحادیه ای و در قالب ناتو قابل تصور باشد. قاعدتاً هیچکس نمی تواند منکر حضور کشورهای اروپایی از جمله آلمان، روسیه، انگلیس و فرانسه در افغانستان باشد. اتحادیه اروپا در قالب حضور فردی، چندان فعالیت نظامی و امنیتی در افغانستان نداشته است و در واقع بیشتر منافع اقتصادی این کشورها مد نظر قرار گرفته است. عملیات اروپایی ها در قالب اتحادیه اروپایی در افغانستان بیشتر از اینکه نقش امنیتی و سیاسی بوده است. بیشتر بر مسائل اقتصادی، فرهنگی، و آموزشی مبنتی بوده است و این که چرا ناتو تاکنون نتواسته است امنیت افغانستان را تامین کند دلیلش، نابسندگی مداخله نظامی بدون فراهم آوردن شرایط لازم داخلی و ناکارایی نیروهای امنیتی و عدم دولت مرکزی قدرتمند و فساد اداری است. و در مورد تاثیر امنیتی و سیاسی حضور ناتو در افغانستان و امنیت ملی ایران باید اذعان نمود که با اشغال افغانستان و عراق، جمهوری اسلامی ایران بیش از هر زمانی خطر حضور ناتو را در مرزهای خود احساس می کند. به طوری که این حضور تهدید جدی محسوب می گردد. اما به نظر نمی رسد همه این مسائل فقط تهدید صرف باشد بلکه فرصت هایی هم برای جمهوری اسلامی ایران فراهم می گردد. که با توانمندی و تصمیم گیری کلان استراتژیک در عرصه سیاست خارجی می توان بنفع منافع ملی از آن بهره برد.